شبهای برات در بردسکن

چراغ برات ، آیین همنشینی خراسانیان با مردگان در آستانه نیمه شعبان

معنی برات : اعمال نیک . همچنین از این لغت برای نوشته‌ای و یا سندی که به کسی دهند و به استناد آن، چیز دیگری را بگیرند، نیز استفاده‌می‌شود. در ادبیات به هر حواله یا وارد معنوی برات می‌گویند. از معانی اصیل لغت برات»، بی گناهی می‌باشد، به معنای منزه و مبرا و پاک و مقدس (یعنی مبرا و پاک از هرگونه گناه).

زمان شبهای برات :  هر ساله ایام نیمه شعبان و سه روز مانده به ۱۵ ماه شعبان المعظم .

مکان : آرامگاهها ، قبرستان شهر و روستاها و خانه تازه درگذشتگان .

کیفیت اجرا : هر ساله در ایام برات بنا به رسم دیرینه و سنتی خراسانیان با روشن کردن شمع بر گار مردگان خود، برای شادی روح آن ها دعا می خوانند و با پخش شیرینی و شکلات و آجیل مشگل گشا برای مرحومین خود خیرات می کنند.

پخت انواع نان سنتی مانند روغن جوشی (این نان خمیر فطیری است که بسیار نازک و به شکل دایره با قطر تقریبا15-20 سانتی متر در روغن پخته می‌شود) و حلوا و پخش آن بین مردم به ویژه کودکان در ایام چراغ و برات مرسوم است.

اجرای مراسم برات خوانی در خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند مراجعه و اشعاری را در یادآوری روز برات و جشن های نیمه شعبان  قرائت می کنندو اصطلاحا عزا دار را از عزا در می آورند و میهمانان هم با پذیرایی با  شکلات، نقل و نبات، شربت و دلی از عزا در می آورند.

اعتقادات خاص : بر اساس اعتقادات مردم در ماه برات، مردگان آزادند و زندگان با احسان برای آن ها نه تنها تلاش می کنند برات آزادی آنان را از آتش جهنم کسب کنند، بلکه آزادی خود را از آتش جهنم نیز از خداوند خواستار می شوند.

شبهای برات در  اسلام : در عین توجه ای که شیعیان به شبهای برات یا نیمه شعبان دارند این توجه به شیعیان اختصاص نداشته و این رسم در میان اهل سنت هم قدمت داشته است .  

شب های برات در شهر بردسکن : اهالی شهر بردسکن نیز همانند همه خراسانی ها در نیمه‌های ماه شعبان هر سال ، یعنی طی روزهای دوازدهم ، سیزدهم و چهاردهم شعبان با برگزاری مراسم مذهبی ویژه‌ای با عنوان "برات" یاد و خاطره عزیزان از دست رفته را گرامی داشته و به یاد مردگان خیرات می‌کنند . 

در منطقه خراسان ، مراسم "شب‌های برات" یا "چراغ برات" سابقه‌ای دیرینه دارد به طوری که سالیان سال است مردم بردسکن ، ماه شعبان و نیمه شعبان را با چراغ برات میشناسند . نیمه شعبان که فرا می رسد، چراغ برات برای مردگان روشن میشود و مردم به دیدار درگذشتگانشان میروند انگار که در این روز مردگان چشم انتظار محبت‌های زندگان هستند .

در ایام شبهای برات ، بردسکنی ها به بهشت زهرا ( سرخاکای بالا ) و بهشت رضا ( سر خاکای پایین ) می روند و بر سر قبور دوستان و آشنایان حاضر می شوند و ضمن اینکه فاتحه ای قرائت می کنند از سوی صاحبان عزا با شیرینی ، شکلات ، حلوا ، نان روغنی و خرما نیز پذیرایی می شوند . 

در پایان یاد آوری می کنم که مردم بردسکن به قبرستان می گویند : سرخاکا . شهر بردسکن دارای دو قبرستان می باشد یکی در بالای شهر و یکی در پایین شهر . قبرستان بالای شهر رو ( سرخاکای بالا ) می گویند و قبرستان پایین شهر رو ( سرخاکای پایین ) می گویند هر چند نام قبرستان بالا بهشت زهرا و قبرستان پایین بهشت رضا می باشد ولی هنوز که هنوز است مردم بردسکن مثل قدیم الایام به قبرستان می گویند : سرخاکا .